تبیین و نقد دیدگاه ابن عربی در مورد انسان کامل و دلالت های تربیتی آن

چکیده واژه ی انسان کامل اصطلاحی عرفانی است که ظاهراً اولین بار محی الدین عربی(638-560 ه.ق) آن را بکار برده است. ایشان انسان کامل را قطب و محور عالم هستی معرفی کرده است. از آنجایی که معرفی ویژگی های انسان کامل، می تواند نقش الگویی و تربیتی مهمی داشته باشد در این پژوهش انسان کامل از دیدگاه ابن عربی مورد بررسی قرار گرفته و نقدهایی که به آن وارد است مطرح می شود و سرانجام اصول تربیتی استنتاج شده از بحث انسان کامل به عنوان دلالت های تربیتی بیان می شود. روش این پژوهش تحلیلی- نقّادی است و قصد پاسخگویی به سوالات زیر را دارد: 1- ویژگی های انسان کامل از منظر ابن عربی چیست؟ 2- چه نقدهایی به دیدگاه ابن عربی در مورد انسان کامل وارد است؟ 3- دلالت های تربیتی انسان کامل چیست؟ از عمده نتایج در مورد سوالات پژوهش می توان به موارد زیر اشاره کرد: در مورد سوال اول، انسان کامل، مظهر اسم اعظم الهی و جامع جمیع اسماء و صفات الهی است. انسان کامل، آینه تمام نمای حق و خلیفه الهی در زمین است. انسان کامل عارف ترین و عابدترین شخص نسبت به حق تعالی است و علت غائیه و مبقیه عالم هستی است. انسان کامل، ثمره خلقت است و واسطه فیض به ماسوی و افضل از فرشتگان است. عالم هستی در تسخیر انسان کامل است. در مورد سوال دوم، نقدهایی که به دیدگاه ابن عربی در مورد انسان کامل وارد شده بدین قرار است: عدم وجود روش شناسی در تأویل، فقدان التزام به روش شناسی تحقیق در حقانیت و بطلان مدعیات، تحقیر جایگاه عقل، ریشه های غیر اسلامی بحث انسان کامل، بیان مصادیق نادرست برای انسان کامل. در مورد سوال سوم، اصول تربیتی مربوط به انسان کامل بدین قرار است: اصل ضرورت تربیت انسان های خداگونه، اصل جامع نگری در تربیت، اصل کرامت، اصل ضرورت وجود مربیان کامل، اصل مسئولیت انسان، اصل لزوم شناخت و اطاعت از انسان کامل، اصل عبادت و اصل تربیت انسان های تسخیر کننده. واژگان کلیدی: ابن عربی،کمال، انسان کامل، نقد، دلالت های تربیتی.